Slissen en lispelen

Bij slissen of lispelen wordt de /s/ of andere klanken verkeerd uitgesproken.
Dit kan komen door te slappe tongspieren, te weinig beheersing van de tongmotoriek of het verkeerd aanleren van de /s/.
De /s/ klinkt als het ware onzuiver.
In ernstige gevallen wordt het spreken slecht verstaanbaar, wat soms als zeer storend wordt ervaren.
Zo’n verkeerde uitspraak van de klank /s/ kan tot gevolg hebben dat een kind er in de klas mee geplaagd wordt.
Volwassenen kunnen problemen verwachten als zij een spreekberoep kiezen.

Er zijn verschillende oorzaken van slissen of lispelen.
De tong wordt bijvoorbeeld naar voren tussen de tanden geduwd waardoor een onzuivere /s/ wordt gehoord.
Soms wordt ook bij andere klanken de tong naar voren geduwd, zoals de /t/ en de /d/.
De tong kan zijwaarts breed tussen de zijtanden of kiezen worden geschoven.
Ook dan ontstaat een onzuiver /s/-geluid.
Kinderen of volwassenen met een open beet, bij wie er te veel ruimte is tussen de onder- en boventanden, zullen hun tong vaak tussen de opening van de tanden duwen. Je hoort dan een foutieve /s/.

Een verkeerd uitgesproken /s/ maakt dat ook andere klanken, zoals de /l/, /n/, /d/, /t,/, /z/, /sj/ en /zj/, vaak verkeerd worden uitgesproken.

Slissen en lispelen gaan vaak samen met afwijkende mondgewoonten, zoals duim- en vingerzuigen.
Door het slissen of lispelen kan de stand van het gebit beïnvloed worden doordat tanden en kiezen naar voren of naar buiten worden gedrukt, waardoor bijvoorbeeld een open beet ontstaat.
Gebitscorrectie heeft in zo’n geval alleen effect als ook het slissen en de eventuele afwijkende mondgewoonten worden afgeleerd.
Andersom komt ook voor: door een slappe mondmotoriek kan slissen of lispelen ontstaan.
Daarnaast is de kans op afwijkend slikken groter bij de aanwezigheid van slissen en lispelen.

Slissen of lispelen ontstaat meestal tijdens de spraakontwikkeling, maar kan op alle leeftijden voorkomen.

Wat doet de logopedist?

Er wordt bekeken wat de oorzaak van het slissen is.
Dit kan te maken hebben met mondgewoonten als duim-, vinger- of speenzuigen waarbij de tong in een lage positie wordt geduwd en open mondgedrag.
Deze afwijkende mondgewoonten moeten worden afgeleerd.
Ook wordt het onderscheid tussen een goede en een foute /s/ aangeleerd; hierbij worden het luisteren, kijken en voelen ingeschakeld.
Met oefeningen van de mondmotoriek worden de spieren in de mond versterkt.
Men leert de tong op de juiste wijze te gebruiken voor een goede uitspraak van de /s/ en eventuele andere klanken die onjuist uitgesproken worden met de tong tegen of tussen de tanden.
Eerst wordt geleerd alleen de /s/ goed uit te spreken, daarna wordt de /s/ in lettergrepen, woorden en zinnen geoefend.
Tenslotte moet de goede uitspraak gebruikt worden in het gewone spreken.
Het resultaat van de behandeling hangt af van de oorzaak van het slissen, en van factoren als leeftijd, motivatie en inzet.