Stem en adem

Om duidelijk verstaanbaar te zijn, zijn naast de mondspieren ook de adem en het strottenhoofd belangrijk.
Wanneer de gedachten zijn omgezet in taal, geven de hersenen een seintje aan de stembanden en de spraakspieren, zodat je kunt spreken.
Voor een goed stemgeluid zijn houding en adem belangrijk en moeten de stembanden goed functioneren.

Oorzaken van een stemstoornis

 

Bij stemstoornissen is vrijwel altijd sprake van lichamelijke factoren en factoren in het stemgebruik (functionele factoren).
Deze factoren beïnvloeden elkaar.

Lichamelijke oorzaken

Stembandknobbeltjes en -poliepen kunnen vaak met logopedische oefeningen weer verholpen worden.
Maar als ze langere tijd blijven zitten, moeten ze meestal operatief verwijderd worden.
Daarna moet een goede manier van stemgeven aangeleerd worden om te voorkomen dat ze op de stembanden terugkomen.
Aanleg voor stembandknobbeltjes kan erfelijk zijn: de ene stem is van nature wat minder belastbaar dan de andere.

Andere factoren die mee kunnen spelen:
•    verkeerd stemgebruik of stemmisbruik
•    medische factoren, zoals chronische ademhalingsproblemen of een schildklierafwijking
•    emotionele invloeden: zoals spanningen/ stress
•    prikkels uit de omgeving: sigarettenrook, of stoffen waar men allergisch voor is (hooikoorts, huisstofmijtallergie)
•    de persoonlijkheid: ben je heel druk / extravert en laat je daardoor soms iets te hard van je horen?
•    Ernstige verkoudheid. Bij een verkoudheid kunnen de stembanden door het vele hoesten of irritatie van de luchtwegen rood en gezwollen raken. Als je veel last hebt van je stem tijdens een verkoudheid en de stem overbelast, kunnen de problemen echter blijvend worden. Daarom is het raadzaam om bij flinke stemklachten te proberen je stem zo min mogelijk te belasten.
•    Mondademen. Als je via de mond ademhaalt, valt de filterende en bevochtigende functie van de neus weg. De mond droogt uit en de kans op ontstekingen van de luchtwegen neemt toe. Daarnaast ontstaat hierdoor vaak irritatie in het keelgebied, waardoor je vaker de keel gaat schrapen of hoest. Dit kan de stembanden weer irriteren.
•    Aandoeningen aan de luchtwegen. Je kunt hierbij denken aan astma, chronische bronchitis, waardoor je mogelijk onvoldoende adem kan gebruiken voor het stemgeven en de stem hees en minder krachtig kan klinken.

Functionele oorzaken

 

Bij functionele oorzaken wordt de stem verkeerd gebruikt (misbruikt) of overbelast.
Als dit verkeerde gebruik te lang duurt en te vaak voorkomt, raken de stembanden beschadigd en kunnen er stembandknobbeltjes of andere lichamelijke veranderingen aan de stembanden ontstaan.

Bij kinderen wordt de stem vaak verkeerd gebruikt/ misbruikt door:

•    verkeerd roepen, gillen en/ of schreeuwen
•    spanning op de keel bij nadoen van geluiden van auto’s, vliegtuigen enz.
•    nadoen van gekke stemmetjes, zoals bijv. Donald Duck
•    kuchen en keelschrapen
•    praten in een lawaaiige omgeving, bijv. in een gymzaal, sporthal, zwembad of op een schoolplein
•    te hoog en/ of te hard praten of zingen

Dit komt bij alle kinderen af en toe eens voor en moet ook zeker niet totaal verboden worden: het hoort voor een deel bij de leeftijd.
Belangrijk is wel dat het niet te vaak gebeurt. Daarnaast is de ene stem sterker dan de andere, en zal ‘te vaak’ voor het ene kind sneller zijn dan voor het andere.

Andere functionele oorzaken:
•    Verkeerde houding of ademhaling.
Door een verkeerde houding kan een verkeerde ademhaling ontstaan. Dit kan leiden tot een verkeerde manier van stemgeven.
•    Sociaal-emotionele factoren
Bij spanning, onzekerheid kan men te zacht of gespannen gaan praten of juist veel gaan schreeuwen (overcompensatie).
Ook gedragsproblemen kunnen een rol spelen: iemand met bijv. een agressieve persoonlijkheid heeft vaak een te luide, gespannen stem en heeft daardoor een grotere kans op heesheid. Ook mensen die zich graag willen waarmaken, kunnen zichzelf gaan overschreeuwen met heesheid tot gevolg.
•    Nabootsing
Kinderen kunnen verkeerde spreekgewoonten overnemen van voor hen belangrijke personen (ouders, vriendjes, maar ook leerkrachten). Bijv. veel schreeuwen, met een harde of met een hoge stem praten.
•    Gehoorverlies
Bij een perceptief gehoorverlies hoort je je eigen stem minder goed. Dit is echter wel belangrijk om jezelf (onbewust) te kunnen corrigeren. Het kan dan harder gaan praten om toch de eigen stem te kunnen waarnemen.
•    Forceren door het toespreken van groepen
•    Forceren door veel moeten praten

 

Gevolgen

Gevolgen van stemstoornissen kunnen zijn:
•    afwijkingen aan de stemplooien
•    slechte verstaanbaarheid
•    keelschrapen, hoesten en/ of kriebel in de keel; dit kan de stemproblemen verergeren, zodat een vicieuze cirkel kan ontstaan
•    vermoeidheid na lang spreken
•    keelpijn
•    geen stem meer kunnen geven (afonie)

 

Bij wie kan het voorkomen

Stemstoornissen kunnen o.a. voorkomen bij:

•    mensen met in aanleg een zwakke stem
•    na een verkoudheid of keelontsteking
•    mensen waarbij tijdens een operatieve ingreep de keel of de stembanden beschadigd zijn kunnen nadien klachten hebben
•    mensen die veel keelschrapen en hoesten
•    mensen die een virusinfectie hebben gehad
•    mensen met astma- bronchitis
•    mensen met spreekberoepen, zoals leerkrachten, toneelspelers, vertegenwoordigers, marktkooplui en mensen die vaker grote groepen moeten toespreken en daarmee hun stem forceren
•    mensen bij wie littekenweefsel is ontstaan door bestraling
•    mensen bij wie geheel of gedeeltelijk het strottenhoofd is verwijderd (spraakrevalidatie)

 

Mogelijke kenmerken

Mogelijke kenmerken van / klachten bij stemproblemen:

  • De stem klinkt hees, schor of krakerig
  • De stem klinkt te hard of te zacht
  • Vaak schreeuwen, kuchen of schrapen
  • Niet kunnen roepen of zingen
  • Klachten over keelpijn of andere KNO-klachten
  • De stem “slaat over”
  • Afonie (de stem is weg, alleen fluisteren is nog mogelijk)
  • Een globusgevoel (gevoel van prop of drukkend gevoel in de keel), soms t.g.v. teruglopend
    maagzuur
  • Snel vermoeid zijn na het spreken
  • Hyperventilatie
  • Ademproblemen
  • Stemzwakte, geringe draagkracht van de stem
  • De stemklachten zijn langdurig en het herstel verloopt moeizaam/slecht

 

Zie hier algemene tips voor stemgebruik.

Stemklachten?

Logo Logopediepraktijk Marian Walraven

Locaties

Boekel

Zwaluwlaan 11
5427 VS Boekel

Handel

Johannes Keijzershof 2
5423 TX Handel

Venhorst

St. Josephplein 7
5428 GL Venhorst

Algemeen

telefoonnummer